Arpaçay'ın geçtiği vadide yer alan 884-1045 yılları arasında Bagratlılar, 1045-1064 yılları arasında Bizanslıların yönettiği Ani, 16 Ağustos 1064'te Selçuklu Sultanı Alparslan tarafından fethedildi.
Yaklaşık 100 hektarlık alana sahip, tarih boyunca Bagratlı Hanedanlığı, Bizans, Büyük Selçuklu, Gürcü Krallığı, Moğollar, İlhanlılar, Karakoyunlular, Akkoyunlular ve Osmanlı Devleti'nin hüküm sürdüğü Ani Ören Yeri'nde geçmişte Hristiyan ve Müslümanlar yan yana yaşadı. 2016'da UNESCO tarafından Dünya Miras Listesi'ne dahil edilen Ani, 11-12. yüzyıla ait İslam mimarisi eserlerini de bünyesinde barındırıyor.
Her yıl binlerce ziyaretçiyi ağırlayan Ani'de Kültür ve Turizm Bakanlığının "Geleceğe Miras" projesi kapsamında sur içi yürüyüş yolları yapılıyor. Yaklaşık 5 kilometreyi bulacak yol çalışmalarında, Ani Ören Yeri'nin tarihi dokusuna uygun olması için bölgedeki taşlardan faydalanılıyor.
Kafkas Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Ani Ören Yeri Kazı Başkanı Doç. Dr. Muhammet Arslan, Kültür ve Turizm Bakanlığının başlattığı "Geleceğe Miras" projesi kapsamında Ani Ören Yeri'nde bazı çalışmaların yapıldığını söyledi.
Arslan, 10 üniversiteden bilim insanları, sanat tarihçiler, arkeologlar, antropologlar, mimarlar ve öğrencilerden oluşan kazı ekibiyle çeşitli projeler hazırladıklarını belirterek, "Proje kapsamında Ani sur içi yürüyüş yollarının yapımına devam ediyoruz. Bu çalışmalarımız 2024 yılı için birinci etap çalışmaları, 2025 yılında diğer etaplarla birlikte 4,5 kilometreyi aşkın yürüyüş yolunu tamamlamış olacağız. Buradaki amacımız hem ilk önce yıllık yaklaşık 250 bin kişinin ziyaret ettiği Ani'de daha konforlu ve rahat bir yürüyüş yolu sunmak hem de ziyaretçi yönetimi kapsamında gezileri belirli bir rota haline getirmek." diye konuştu.
Ani'de toprak altındaki tarihi yapı ve eserleri gün yüzüne çıkarmak için bu sezon 8 farklı noktada çalışma yaptıklarını ve çalışmanın devamında ziyaretçilerin daha rahat gezebilmeleri için yol yaptıklarını anlatan Arslan, "Burada 4,5 kilometre yol planladık ve projemizi hazırladık. Ahşap traverslerle birlikte Ani'nin doğal taşlarıyla hazırladığımız bir projeyi kazı ekibi olarak uygulamaya başladık." dedi.