Sömürgeci Fransa, Afrika'daki askeri varlığını sürdürmek için direniyor

Nijer, Çad ve Gabon gibi birçok Afrika ülkesi 1960'lı yıllarda bağımsızlığına kavuşarak Fransız sömürkurtulsa da, Paris hükümeti, bu ülkelerdeki askeri varlığını çeşitli işbirlikleri aracılığıyla yakın zamana kadar sürdürdü.
Fransa'nın Afrika kıtasında 1970'de 20 bin askeri bulunurken, bu sayı 2022'de 6 bine geriledi.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un göreve geldiği 2017 yılından bu yana ise Paris hükümeti ve Afrika ülkeleri arasında farklı krizler yaşandı ve Fransa'nın kıtadaki askeri varlığında azalmaya gidildi.
Mali, 2022'de Fransa ile savunma alanındaki işbirliği anlaşmalarını feshetti. Fransa ise Mali'nin tek taraflı fesih kararını "gayri meşru" olarak nitelendirse de, Ağustos 2022'ye kadar bu ülkedeki askerlerini çekti.
Burkina Faso, yaklaşık 1 yıl sonra, Ocak 2023'te, Fransa ile arasındaki askeri işbirliğini feshederek Fransız askerlerinin ülkesinden gitmesini talep etti. 400 Fransız askeri, Şubat 2023'te bu ülkeyi terk etti.
Fransa'nın askeri gücünü çektiği diğer ülke de Nijer oldu. Nijer, Ağustos 2023'te Paris ile askeri işbirliğini sonlandırırken, Fransa, bu ülkedeki yaklaşık 1500 askerini aynı yılın Aralık ayına kadar çekti.
Bunun yanı sıra Fransa, Cibuti dışında birçok Afrika kıtasındaki askeri varlığında değişikliğe gitmeyi planlıyor.
Çad hükümeti, 28 Kasım'da Fransa ile imzalanan savunma sanayisi ve güvenlik alanındaki işbirliğini iptal etme kararını duyurdu. Çad makamları, ülkede bulunan 1000 Fransız askerinin çekilme sürecinin 31 Ocak 2025'e kadar tamamlanmasını isterken, Fransız savaş uçakları ve birlikleri Aralık ayında ülkeyi terk etmeye başladı.
Çad Cumhurbaşkanı Muhammed İdris Debi İtno, yılbaşında, Fransız askeri birliklerinin 31 Ocak'a kadar ülkeden tamamen çekileceğini açıkladı.
Son olarak Senegal Cumhurbaşkanı Bassirou Diomaye Faye, yılbaşı dolayısıyla yayımladığı mesajda, bağımsız bir ülkede yabancı birliklerin olmaması gerektiğini ifade ederek, "2025'te ülkede bütün yabancı askeri varlıkların sonlandırılması için doktrin hazırlama talimatı verdiğini" açıkladı.
Ayrıca Fildişi Sahili Cumhurbaşkanı Alassane Ouattara da yeni yıl konuşmasında ülkedeki Fransız askeri üssünün bu ay içinde Fildişi Sahili'ne teslim edileceğini duyurdu.
Fransa’da muhalefetin önde gelen isimlerinden aşırı solcu Boyun Eğmeyen Fransa (LFI) lideri Jean-Luc Melenchon ülkesinin Afrika ülkelerindeki askeri varlıklarını sonlandırmasına ilişkin yaptığı X paylaşımında, Fransa'nın sömürgeci tarihinden uzaklaşarak, Afrika halkları ile başka bir ilişki geliştirme zamanının geldiğini vurguladı.
Öte yandan Fransa, 1500 asker bulundurduğu Cibuti'de varlığını sürdürmeyi planlıyor. Macron, 20 Aralık'ta ziyarette bulunduğu Cibuti'deki Fransız askeri üssünde, bu üssün, ülkesinin çeşitli misyonları için yeniden "bir projeksiyon noktası" olarak tanımlanmasını istediğini belirtti.

"BU HER DEFASINDA FRANSA TARAFINDAN YENİLGİ OLARAK ALGILANIYOR"

Fransa ve Afrika ülkeleri arasındaki ilişkiler konusunda uzman gazeteci ve Paris'teki Uluslararası ve Stratejik İlişkilerin İzlenmesi ve İncelenmesi Enstitüsü (IVERIS) Müdürü Varenne'in kaleme aldığı "Emmanuel Sahel'de: Bir yenilginin güzergahı" başlıklı kitap Mayıs 2024'te çıktı.
Varenne, Macron'un cumhurbaşkanlığı döneminde, Fransa'nın farklı Afrika ülkelerinden askeri gücünü çekmesinin arkasındaki nedenleri AA muhabirine anlattı.
Fransa'nın Afrika'daki askeri varlığını, bu kıtayla olan "tarihi bağlarına" dayandıran Varenne, bölgedeki ülkelerin egemenlik isteği nedeniyle artık bu askeri varlığa gerek kalmadığını kaydetti.
Varenne, Fransa'nın Afrika ülkelerini terk ediş şeklinin bazı sorun ve zorluklar getirdiğini vurgulayarak, "Bu her defasında Fransa tarafından yenilgi olarak algılanıyor." dedi.
Afrika'da Sahel bölgesinde Fransız askerinin görev yaptığı Barkhane Operasyonu'nun 2022'de sona erdiğini hatırlatan Varenne, bazı Afrika ülkelerinde gerçekleşen darbelerin ardından, Fransa'nın bu ülkelerden gitmek zorunda kaldığına dikkati çekti.
Varenne, Paris hükümetinin, Afrika ülkelerinden çekilmesiyle ilgili, "Bu topraklara emniyeti getiremediği için gitmek zorunda kaldı. Dünyada hiçbir zaman, herhangi büyük bir ordu asimetrik savaşları kazanmadı." yorumunu yaptı.

FRANSA'NIN UZUN VADEDE AFRİKA'DA ELİNDE CİBUTİ'DEKİ ASKERİ ÜSSÜ KALACAK

Varenne, Fransa'nın Doğu Afrika ülkelerinden Cibuti'de 1500'den fazla asker ile varlığını sürdürdüğünü kaydederek, Gabon'da 2023'teki askeri darbenin ardından ise Fransa'nın bu ülkede yaklaşık 100 asker bırakacağının tahmin edildiğini ifade etti.
Senagal'de çok az sayıda Fransız askeri kaldığını söyleyen Varenne, Senegal Cumhurbaşkanı Faye'nin kısa bir süre önce ülkesindeki Fransız askeri üslerinin kapatılmasını istediğini hatırlattı.
Varenne, "Mali, Burkina (Faso), Nijer ve Çad'da Fransa'nın varlığı vardı ve bu 4 ülke, Fransızların gitmesini istedi. (Fransa'nın) Dolayısıyla, uzun vadede esasen yalnızca Cibuti'deki askeri üssü kalacak." ifadelerini kullandı.
"Askeri yenilgi ve siyasi mağlubiyet" olarak nitelendirdiği Barkhane Operasyonu'nun yürütüldüğü ülkelere emniyetin getirilmediğini vurgulayan Varenne, Fransız yetkililerinin, Sahel bölgesinde emniyeti sağlayacak bir strateji geliştiremediğinin altını çizdi.

"MACRON ULUSLARARASI İLİŞKİLERİ, ÜLKEYİ YÖNETTİĞİ GİBİ YÖNETİYOR"
 

Varenne, Macron'un görev süresince Fransa-Afrika ülkeleri arasındaki ilişkilerle ilgili, şunları kaydetti:

"Emmanuel Macron'un uluslararası ilişkileri, şu anda ülkeyi yönettiği gibi yöneten bir cumhurbaşkanı olduğuna inanıyorum. Yani, oldukça otoriter bir cumhurbaşkanı. Tek başına karar veren, zor bir durumun karşısında, durumun zorluğunu ölçmemiş, bu dosyayı iyi bilenleri etrafına toplamamış, otoriter adımlar atan ve Afrikalı mevkidaşlarıyla da otoriter adımlar atan bir cumhurbaşkanı."
Mevcut bağlamda güney yarım küre ülkelerinde, egemenlik ve ikili ilişkilerde saygı konusuna çok ehemmiyet verildiğini kaydeden Varenne, "Bunun çok etkisi oldu; Çad ile bir kez daha bunu gördük." dedi.
Varenne, Çad'ın beklenmedik bir kararla Fransa ile arasındaki işbirliği anlaşmasını iptal ettiğini kaydetti.
Dünyanın herhangi bir ülkesinde, özellikle Afrika ve Orta Doğu ülkelerinde artık otoriterliğin işlemediğini vurgulayan Varenne, Fransız diplomasisinin kendisini her zaman "vazgeçilmez bir ülke" olarak gördüğünü ancak bu durumun son yıllarda değiştiğini kaydetti.

"FRANSA'NIN ESKİDEN HEGEMONYASI VARDI"

Varenne, "Günümüzde yaşananlar, Fransa'nın bahçesinde yemek yemeğe gelen Rusların veya Çinlilerin suçu değil, günümüzde artık, devletler, ortaklarını seçebiliyor ve dolayısıyla teklifleri değerlendiriyor." diyerek, Afrika ülkelerinin ilgilerini çeken tekliflere yöneldiğini kaydetti.
"Değişen şu ki, Fransa'nın eskiden hegemonyası vardı, (Afrikalı) ortakların seçeneği yoktu. Ülkelerindeki hava durumunu veya saatin ne olduğunu öğrenmek için Fransa Dışişleri Bakanlığına sormaları gerekiyordu." ifadelerini kullanan Varenne, bugün durumun değiştiğini ve Fransız diplomasisinin buna uyum sağlamak için geciktiğini kaydetti.