Çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperakaktivite bozukluğu nasıl giderilir?

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan dikkat sorunları, aşırı hareketlilik ve istekleri erteleyememe (dürtüsellik) ile kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluktur.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu her yaşta görülebilir. Okul çağı çocuklarında sıklığı biraz daha fazladır. Çeşitli bilimsel çalışmalarda okul çağı çocuklarında sıklığı % 5-7 arasında saptanmıştır. Erkek çocuklarda kızlardan yaklaşık 3 kat daha fazla görülmektedir.

DEHBde üç temel belirti grubu vardır: 1- Dikkat eksikliği 2- Aşırı Hareketlilik 3- Dürtüsellik.

Dikkat Eksikliği Belirtileri

Çoğu zaman dikkatini ayrıntılara veremez, okul ödevlerinde ya da diğer etkinliklerinde dikkatsizce hatalar yapar. Çoğu zaman üzerine aldığı görevlerde ya da oynadığı etkinliklerde dikkati dağılır. Doğrudan kendisine konuşulduğunda çoğu zaman dinlemiyormuş gibi görünür. Çoğu zaman yönergeleri izlemez ve okul ödevlerini, ufak tefek işleri ya da işyerindeki görevlerini tamamlayamaz.

Çoğu zaman üzerine aldığı görevleri ve etkinlikleri düzenlemekte zorluk çeker. Çoğu zaman sürekli zihinsel çabayı gerektiren görevlerden kaçınır, bunları sevmez ya da bunlarda yer almaya karşı isteksizdir.

Çoğu zaman üzerine aldığı görevler ya da etkinlikler için gerekli olan şeyleri kaybeder (ör: oyuncaklar, okul ödevleri, kalemler, kitaplar, araç gereçler vb.) Çoğu zaman dikkati dış uyaranlarla kolaylıkla dağılır. Günlük etkinliklerinde çoğu zaman unutkandır.

İlaçların olumlu etkileri

Dikkat süresi ve dikkat yoğunluğu artar. Aşırı hareketlilik hali ve dürtüsellik azalır. Uyarı, eleştiri ve olumsuz geri bildirimler azalır. Öğretmenler ve arkadaşlarla ilişkiler olumlu yönde gelişir. Aile ile ilişkiler olumlu yönde gelişir. Kişi gerçek kapasitesini görmeye ve kendine güvenmeye başlar. Akademik başarı artar.

Gidiş – Prognoz

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu tanısı alan çocuk ve ergenlerde belirtilerin seyri farklılıklar gösterir. Çocukların yaklaşık olarak %30-35’inde erken ergenlik yıllarında belirtiler belirgin olarak azalır. Vakaların %30-40’ında belirtiler azalmasına rağmen işlevsellikte kısmen bozulmaya neden olurlar. Bu olgularda çoğunlukla öncelikle hareketlilik belirtileri, sonra dürtüsellik belirtileri azalır. Daha fazla devam etme eğiliminde olan belirtiler dikkat eksikliği belirtileridir.

Ebeveyn Eğitimi

Çocuklardaki sorun davranışlar azalır. Ebeveynlerin çocukla iletişim becerilerinde olumlu değişiklikler olur. Ebeveynlerin çocukların uygun olmayan davranışlarıyla başa çıkma becerileri artar. Aile içinde stres ve gerginlikler azalır.

Çocuğa özel terapi ve eğitim programları

Bireysel tedavinin ilk hedefi çocuğun kendisini her yönüyle tanıması, olumlu ve güçlü özelliklerinin farkına varması ve özgüvenini kazanmasıdır. Bir diğer hedef de çocuğun davranış kontrolü becerisini kazanmasıdır. Akademik sorunlar yaşayan çocukların ders çalışma becerilerini geliştirmek ve dikkat süresini arttırmaya yönelik özel eğitim desteği alması da bireysel eğitimin bir parçasıdır.

Bireysel Psikoterapi

Bireysel psikoterapinin ana rolü çocuğun dürtü kontrolü ve öfke yönetimi becerilerine yöneliktir. Bireysel psikoterapi DEHB’nin yapısal özellikleri göz önünde bulundurularak planlanmalıdır. Bireysel psikoterapi destekleyici olmalıdır. 3-12 yaş arasında oyun terapisi iyi bir seçenek olabilir.

Aile Terapisi

DEHB’li çocukların aileleri çocukların sorunlarıyla baş etmeye çalışırken genellikle tükenirler. Zorlukların normal olduğu ve kötü ebeveyn olmadıkları konusunda şüpheleri gidermek önemlidir. Çocuğun, kontrolü dışındaki sorunlar nedeniyle aile bireylerinin yanında eleştirildiği ve cezalandırıldığı durumlarda nasıl hissettiği üzerinde durulmalıdır.

Grup Terapisi

Küçük gruplar DEHB’li çocuklar için daha uygundur. İşbirliği, paylaşım, ödev sorumluluğunu alma ve arkadaş edinme gibi becerilerin gelişimi için grup terapileri fayda sağlar.

Okul Konsültasyonu

Eğitimciler ailelerin tedavi motivasyonuna katkı sağlar. Tedavilerin etkinliğini belirlemek için öğretmenler objektif veriler sağlayabilir. Çocuklarda olumsuz davranışların kontrolü için okulda birtakım değişikliklere gidilebilir. Bireysel öğrenmeye daha fazla zaman ayırarak ve ebeveynlerle eğitimcilerin işbirliği ile çocuğun geliştirilmesi gereken becerilerine odaklanılabilir.