Türkiye'deki aktif fay hatları hangileri? Dün yaşanan 6.2 şiddetindeki deprem Büyük İstanbul Depremini tetikler mi?

Dün Marmara Denizi’nde yaşanan 6.2 büyüklüğündeki deprem, Türkiye’nin deprem gerçeğini bir kez daha hatırlattı. Ülkemizin jeolojik yapısı, aktif fay hatları ve enerji birikimi, deprem riskini sürekli gündemde tutuyor. Peki, Türkiye’deki fay hatları nelerdir, hangileri aktif, hangi faylar enerji biriktiriyor ve dün yaşanan deprem büyük İstanbul depremini nasıl etkiledi? İşte yanıtlar...

TÜRKİYE’DEKİ BAŞLICA FAY HATLARI

Türkiye, Alp-Himalaya Deprem Kuşağı’nda yer alıyor ve Avrasya, Arap ve Afrika tektonik levhalarının kesişim noktasında bulunuyor. Bu durum, ülkeyi sismik açıdan aktif hale getiriyor. Türkiye’de üç ana fay hattı öne çıkyor:

Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF):

• Konum: Bingöl’ün Karlıova ilçesinden başlayarak Marmara Denizi üzerinden Saros Körfezi’ne uzanır. Yaklaşık 1200 km uzunluğundadır.
• Özellikler: Dünyanın en hızlı hareket eden, sağ-yanal atımlı faylarından biridir. Anadolu Levhası’nın batıya doğru hareketi nedeniyle yüksek sismik aktivite gösterir.
• Geçtiği İller: Erzincan, Tokat, Amasya, Çorum, Bolu, Düzce, Sakarya, Kocaeli, İstanbul, Tekirdağ.

Doğu Anadolu Fay Hattı (DAF):

• Konum: Bingöl’ün Karlıova ilçesinden Hatay’a, oradan Suriye’ye uzanır. Yaklaşık 400 km uzunluğundadır.
• Özellikler: Arap Levhası’nın kuzeye hareketiyle oluşan sıkışmalar, bu fayda depremlere neden olur.
• Geçtiği İller: Hatay, Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya, Elazığ, Bingöl.

Batı Anadolu Fay Zonu (BAFZ):

• Konum: Ege Bölgesi’nde, doğu-batı uzanışlı çok sayıda faydan oluşan bir sistemdir. Yaklaşık 120 bin km²’lik bir alanı kapsar.
• Özellikler: Daha sık ama genellikle orta büyüklükte depremler üretir.
• Geçtiği İller: İzmir, Aydın, Manisa, Denizli, Muğla.

HANGİ FAY HATLARI AKTİF?

Türkiye Diri Fay Haritası’na göre, ülkede 485 aktif (diri) fay bulunur. Bunlardan 326’sı tekil fay veya fay zonu, 183’ü ise fay segmenti olarak sınıflandırılır. Bu faylar, 5.5 ve üzeri büyüklükte deprem üretme potansiyeline sahiptir. En aktif fay hatları şunlardır:

• Kuzey Anadolu Fay Hattı: Özellikle Marmara Segmenti (İstanbul, Tekirdağ, Kocaeli) ve Erzincan-Tokat kesimi yüksek sismik aktivite gösterir.
• Doğu Anadolu Fay Hattı: 2023 Kahramanmaraş depremleri (7.7 ve 7.6) sonrası bu hat üzerindeki aktiviteler dikkat çekiyor.
• Batı Anadolu Fay Zonu: Ege Bölgesi’nde sık orta büyüklükte depremler üreten faylar aktiftir (ör. 2020 İzmir depremi, 6.6).

HANGİ FAY HATLARI ENERJİ BİRİKTİRİYOR?

Fay hatlarında enerji birikimi, tektonik levhaların hareketiyle gerilme birikiminin olduğu “kilitli” bölgelerde meydana gelir. Uzmanlar, şu bölgelerde önemli enerji birikimi olduğunu belirtiyor:

KUZEY ANADOLU FAY HATTI – MARMARA SEGMENTİ:

• Kumburgaz Fayı: Silivri-Yeşilköy açıklarında, yaklaşık 65 km uzunluğunda. 1999 İzmit Depremi’nden beri enerji biriktiriyor.
• Adalar Fayı: Adalar’ın güneyinde, 45 km uzunluğunda. 259 yıllık enerji birikimi mevcut.

DOĞU ANADOLU FAY HATTI – BİNGÖL YEDİSU SEGMENTİ:

• Uzun süredir deprem üretmeyen bu segment, ciddi enerji birikimiyle dikkat çekiyor.

KAHRAMANMARAŞ FAY ZONU:

• 2023 depremlerine rağmen, bazı kollarında hâlâ enerji birikimi var.

BURSA FAY HATTI:

• Yeni keşfedilen 95 km’lik fay, 600 yıldır enerji biriktiriyor.

Prof. Dr. Naci Görür, 1999 depremlerinin Marmara’da yer kabuğuna fazla stres yüklediğini ve 30 yıl içinde %64 olasılıkla büyük bir deprem beklendiğini belirtiyor.

HANGİ FAY HATTI HANGİ BÜYÜKLÜKTE DEPREM ÜRETEBİLİR?

Fayların uzunluğu, hareket tipi ve enerji birikimi, üretebilecekleri deprem büyüklüğünü belirler. İşte bazı fayların potansiyel deprem büyüklükleri:

• Kumburgaz Fayı (KAF): Minimum 7.2 büyüklüğünde deprem üretebilir.
• Adalar Fayı (KAF): Maksimum 7.0 büyüklüğünde deprem üretebilir.
• Kuzey Anadolu Fay Hattı (Genel): 7.0-7.6 arası, iki fayın aynı anda kırılması durumunda 7.6’ya ulaşabilir.
• Doğu Anadolu Fay Hattı: 7.0-7.7 büyüklüğünde depremler üretebilir (ör. 2023 Kahramanmaraş depremleri).
• Batı Anadolu Fay Zonu: Genellikle 5.5-6.6 arası, nadiren 7.2 büyüklüğünde depremler üretir (ör. 1970 Gediz Depremi).
• Bursa Yeni Fay Hattı: 7.0-7.3 büyüklüğünde deprem potansiyeli.
• Ganos Fayı (Tekirdağ): 7.0 ve üzeri deprem üretebilir.

DÜN YAŞANAN 6.2’LİK DEPREMİN BÜYÜK İSTANBUL DEPREMİNE ETKİSİ

Dün Marmara Denizi’nde, Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın Marmara Segmenti’nde, Kumburgaz Fayı’nın batı ucunda meydana gelen 6.2 büyüklüğündeki deprem, büyük İstanbul depremi tartışmalarını yeniden alevlendirdi. Uzman görüşleri şöyle:

• Prof. Dr. Naci Görür: “Bu deprem, beklenen büyük İstanbul depremi değil. Ancak Kumburgaz Fayı’nda biriken stresi artırıyor, yani kırılmayı zorluyor. Beklenen deprem 7’nin üzerinde olacak.”

• Prof. Dr. Okan Tüysüz: “6.2’lik deprem, fayda bir miktar enerji boşaltsa da 7’nin üzerindeki depremi engelleyecek düzeyde değil. 7 büyüklüğünde bir deprem için 30 adet 6’lık deprem gerekir.”

• Prof. Dr. Celal Şengör: “Deprem, fay hattının tek parça kırılmayacağını gösteriyor. Beklenen depremin şiddeti 7.6’dan 7.2’ye gerilemiş olabilir.”

• Burak Çatlıoğlu: “Bu deprem, Kumburgaz Fayı’nın kırılmayan kısmını kırdı. 1999 İzmit ve 1912 Mürefte depremleri sonrası bu segment kırılmış oldu.”

• Dr. Yasemin Korkusuz Öztürk: “Deprem, kilitli Kumburgaz segmentinin batı ucunda gerçekleşti. Doğusundaki 259 yıllık enerji birikimi, İstanbul’un merkezine yakın bir risk oluşturuyor.”

Genel Değerlendirme: 6.2’lik deprem, büyük İstanbul depremini tetikleyecek bir öncü deprem olarak görülmese de, fay üzerindeki stresi artırdığı ve beklenen depremi bir miktar yakınlaştırdığı düşünülüyor. Ancak depremin zamanını tahmin etmek mümkün değil.

VATANDAŞLARA ÖNERİLER

• Deprem Çantası Hazırlayın: Su, gıda, ilk yardım kiti, fener gibijonlar gibi temel ihtiyaçları içeren bir çanta bulundurun.
• Bina Güvenliğini Kontrol Edin: Evinizin deprem dayanıklılığını uzmanlara inceletin.
• Resmi Kaynakları Takip Edin: Kandilli Rasathanesi ve AFAD’ın verilerine güvenin.
• Kentsel Dönüşümden Yararlanın: Riskli bölgelerde kentsel dönüşüm projelerine katılın.

Türkiye, Kuzey Anadolu, Doğu Anadolu ve Batı Anadolu fay hatlarıyla deprem riski yüksek bir ülkedir. Özellikle Marmara Segmenti’nde enerji biriken Kumburgaz ve Adalar fayları, İstanbul için ciddi tehdit oluşturuyor. Dün yaşanan 6.2’lik deprem, büyük İstanbul depremini engellemese de fay dinamiklerini etkilemiş olabilir. Bilime kulak vererek hazırlıklı olmak, can ve mal kaybını azaltabilir.