Maymun Çiçeği Nedir? Maymun Çiçeği Varyantı Tehlike Yayıyor

Maymun çiçeği, son yıllarda dünya genelinde artan vakalar ve yeni varyantlarla birlikte halk sağlığı açısından önemli bir tehdit haline gelmiştir. Bu virüs, Poxviridae ailesine ait bir patojen olup, başlangıçta Afrika'nın belirli bölgelerinde hayvanlardan insanlara bulaşan bir hastalık olarak bilinirken, günümüzde insan popülasyonları arasında daha yaygın bir şekilde görülmeye başlamıştır. Yazının amacı, maymun çiçeği virüsünün ne olduğunu, nasıl bulaştığını, belirtilerini ve özellikle yeni ortaya çıkan varyantlarının neden tehlikeli olduğunu detaylı bir şekilde açıklayarak, okuyuculara bu konuda bilinç kazandırmaktır. Toplum sağlığı açısından bu tür bilgilendirmelerin önemi büyüktür, zira erken farkındalık ve koruyucu önlemler, hastalığın yayılmasını kontrol altına almanın anahtarıdır. Peki maymun çiçeği hastalığı nedir?

• Monkeypox, ilk olarak 1958 yılında araştırma laboratuvarlarındaki maymun kolonilerinde keşfedilmiştir.
• Maymunlar bu virüsün doğal rezervuarı değildir. Asıl kaynak Afrika'nın tropikal yağmur ormanlarında yaşayan küçük kemirgenler ve diğer vahşi hayvanlardır.
• 2022 yılında virüs, daha önce salgın yaşanmayan ülkelerde de vakaların görülmesiyle uluslararası alanda endişe yaratmış, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından yakından izlenmeye başlanmıştır.
• Lenf bezlerinin şişmesi, virüsü çiçek hastalığından ayıran belirgin bir özelliktir.
• Genellikle enfeksiyondan sonraki 6 ila 13 gün içinde ortaya çıkan belirtilerle kendini gösterir. Ancak bu süre, bazı vakalarda 5 ila 21 gün arasında değişebilir. Belirtiler, çiçek hastalığına benzer, ancak genellikle daha hafif seyreder.

Maymun Çiçeği Virüsü Nedir? 

Virüs (Monkeypox), ilk olarak 1958 yılında araştırma laboratuvarlarındaki maymun kolonilerinde keşfedilmiştir. Bu nedenle, virüse "maymun çiçeği" adı verilmiştir. Ancak, maymunlar bu virüsün doğal rezervuarı değildir. Asıl kaynak Afrika'nın tropikal yağmur ormanlarında yaşayan küçük kemirgenler ve diğer vahşi hayvanlardır.

İnsanlarda görülen ilk maymun çiçeği vakası, 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde kaydedilmiştir. O tarihten bu yana, virüs, özellikle Orta ve Batı Afrika'da, aralıklı salgınlarla insan popülasyonları arasında yayılmaya devam etmiştir. İlk vakalardan bu yana, virüs belirli bölgelerde endemik hale gelmiştir. Zaman zaman da küresel düzeyde dikkat çeken salgınlar ortaya çıkmıştır. Bu da maymun çiçeği nedir sorgusunun yanıtıdır.

1980'lerde çiçek hastalığının ortadan kaldırılmasıyla birlikte, çiçek aşılamaları da durdurulmuştur. Bu durum, virüse karşı bağışıklığın azalmasına neden olmuştur. Çiçek aşısının, bu virüse karşı yaklaşık %85 oranında etkili olduğu bilinmektedir. Ancak, aşılamanın sona ermesi, özellikle genç nesillerde savunmasızlık yaratmış ve virüsün daha geniş kitlelere yayılma potansiyelini artırmıştır.

Son yıllarda maymun çiçeği virüsü küresel bir halk sağlığı sorunu olarak yeniden gündeme gelmiştir. 2022 yılında virüs, daha önce salgın yaşanmayan ülkelerde de vakaların görülmesiyle uluslararası alanda endişe yaratmıştır. Bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından yakından izlenmeye başlanmıştır. Virüsün yayılımı, küresel seyahatler ve küresel bağlantılar nedeniyle hız kazanmıştır. Ayrıca modern dünyada bu tür zoonotik hastalıkların ne kadar hızlı yayılabileceğini göstermiştir.

Maymun Çiçeği Virüsünün Belirtileri Nelerdir? 

Genellikle enfeksiyondan sonraki 6 ila 13 gün içinde ortaya çıkan belirtilerle kendini gösterir. Ancak bu süre, bazı vakalarda 5 ila 21 gün arasında değişebilir. Belirtiler, çiçek hastalığına benzer, ancak genellikle daha hafif seyreder. Durum bu iken maymun çiçeği nasıl bulaşır merak edilmekte.

Enfeksiyonun ilk aşamasında, hastalar genellikle yüksek ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, sırt ağrısı, lenf bezlerinde şişlik ve genel halsizlik gibi grip benzeri semptomlar yaşarlar. Bu belirtiler, vücudun virüse karşı verdiği ilk tepkilerdir.

Ateşin başlamasından 1 ila 3 gün sonra, hastaların yüz bölgesinde başlamaktadır. Daha sonra vücudun diğer kısımlarına yayılan bir döküntü ortaya çıkar. Döküntü, genellikle yüz, avuç içleri ve ayak tabanlarında yoğunlaşır, ancak vücudun diğer bölgelerinde de görülebilir. Döküntü, lezyonlar şeklinde başlar ve kabuklanma aşamasına gelene kadar birkaç farklı evreden geçer. Bu evreler sırasıyla; makül (düz ve kızarık lezyon), papül (sert ve kabarık lezyon), vezikül (içi sıvı dolu kabarcık) ve püstül (irin dolu kabarcık) şeklindedir. Son aşamada ise lezyonlar kabuklanır ve düşer.

Lezyonların sayısı ve yayılımı kişiden kişiye değişebilmektedir. Bazı vakalarda döküntüler sadece birkaç lezyonla sınırlı kalırken, diğerlerinde ise yüzlerce lezyon olabilmektedir. Döküntüler, genellikle 2 ila 4 hafta içinde kabuklanarak iyileşir. Ancak, bazı durumlarda lezyonlar iz bırakabilmektedir.

Lenf bezlerinin şişmesi, maymun çiçeği virüsünü çiçek hastalığından ayıran belirgin bir özelliktir. Bu şişlik, özellikle boyun, koltuk altı ve kasık bölgelerinde belirgin hale gelir. Belirtilerin şiddeti ve yaygınlığı, kişinin genel sağlık durumu ve bağışıklık sistemi ile yakından ilişkilidir. Bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde, hastalık daha ağır seyredebilmekte ve komplikasyonlara yol açabilmektedir. Bu da maymun çiçeği belirtileri nelerdir sorusunu yanıtlamaktadır.

Virüsün Varyantları Neler? 

Virüs, iki ana genetik klada (soya) ayrılan bir ortopoksvirüstür. Batı Afrika ve Orta Afrika (Kongo Havzası) varyantları. Bu varyantlar, coğrafi kökenlerine göre adlandırılmıştır. Enfekte kişilerde farklı semptomlara ve hastalık şiddetine neden olabilirler. Bu da bizleri maymun çiçeği virüsü nedir sorgusuna yöneltmektedir.

Batı Afrika Varyantı

Batı Afrika varyantı, genel olarak daha hafif seyreden bir enfeksiyonla ilişkilidir. Bu varyantın neden olduğu ölüm oranı, %1'in altında olup, Kongo Havzası varyantına kıyasla daha düşüktür. Batı Afrika varyantı, insandan insana bulaşma oranı da daha düşük olduğundan, salgınlar genellikle sınırlı kalır. Bu varyant, 2022 yılında dünya genelinde yaşanan maymun çiçeği salgınlarında da baskın varyant olarak tespit edilmiştir.

Kongo Havzası (Orta Afrika) Varyantı

Kongo Havzası varyantı, Batı Afrika varyantına göre daha ölümcül ve bulaşıcıdır. Bu varyantın ölüm oranı 'a kadar çıkabilmekte ve insandan insana bulaşma oranı da daha yüksektir. Kongo Havzası varyantı, virüsün doğal rezervuarı olan hayvanlar ve insan popülasyonları arasında daha yoğun bir dolaşıma sahiptir. Bu nedenle, Kongo Havzası'nda ortaya çıkan salgınlar genellikle daha geniş bir coğrafi alana yayılmaktadır. Bu nedenle de daha büyük bir tehdit oluşturabilmektedir.

Bu iki varyantın klinik seyirleri arasında belirgin farklar vardır. Ancak her iki varyant da benzer semptomlara yol açar. Varyantların genetik farklılıkları, araştırmacılar için önemli bir odak noktası olmuştur. Ayrıca farklı aşı ve tedavi stratejilerinin geliştirilmesine katkıda bulunmuştur. Varyantların epidemiyolojik özellikleri, virüse karşı küresel halk sağlığı müdahalelerinde kritik bir rol oynamaktadır. Yani maymun çiçeği varyantı bölgelere göre farklılık göstermektedir.