Panama Kanalı nerede?

Projenin fikri deniz seviyesi kanalı olarak Ferdinand’de, Lesseps’in öncülüğünde ortaya çıkar ve Fransız diplomat daha öncesinde Süveyş Kanalı’nın inşasından sorumlu olmuştur. Panama Kanalı için harekete geçilecek ilk adımlar 1 Ocak 1881’de atılır.

 PANAMA KANALININ ÖZELLİKLERİ

Panama ülkesinin Panama Oésté ve Panama Colon bölgeleri arasında kalan Panama Kanalı yapımına tekrar başlanması üzerine 1904-1914 yılları arasında yapımı tamamlanır. Kanalın 82 kilometre uzunluğa sahip olduğu hesaplanır, deniz seviyesinden 28 metre yukarıda olacak şekilde inşa edilir. Sıvı dengesinin odağa alındığı fizik yasasından yararlanarak geminin kanal yolculuğu sırasında yavaş yavaş yükseldiği veyahut aynı biçimde indirildiği bir mantığa dayanır. Öte yandan kaldıraçlar sayesinde kanalın zorladığı yerlerde gemilerin hareket etme potansiyelini rahatlatır. Kanal mantığıyla ve sağladığı işlevler sayesinde dünya çapında bir mühendislik harikası kabul edilir ve aynı şekilde en pahalısı olarak karşımıza çıkar.

Kanaldan yolculuk yapacak deniz taşıtının en fazla uzunluğu 366 metre olabilirken en fazla genişliği de 49 metre olabilir. Uzak mesafeleri kısaltması özelliğiyle sıklıkla tercih edilen kanalın yolculuk süresi 9 saatlik bir zaman dilimine tekabül eder. Panama Kanalı’nda her sene 14 binden fazla taşıtın bu rotayı kullandığı, 203 milyon tonu aşkın yük taşındığı tahmin edilen kanal bulunduğu ülkenin gelişimi ve sosyoekonomik koşulları açısından önemli bir gösterge haline gelir. 

 PANAMA KANALINI HANGİ ÜLKE YAPMIŞTIR?

Yapım süreci ilk kez 1881 yılında Fransa tarafından başlanan Panama Kanalı mühendis hizmetlerine yönelik sorunlar, organizasyon eksiklikleri ve inşa sırasındaki kazı sonucunda oluşan atıkları taşıyacak araçların temin edilememesi gibi ciddi problemler nedeniyle sekteye uğrar. Teknik problemlerin dışında bölgede yaşanan büyük toprak kaymaları ile karşı karşıya kalınmış hatta bu sebepten ötürü bölgesel olacak şekilde kazı derinliği azaltma çalışmaları yapılmıştır. Bütün problemlere ek olarak dönemin salgın hastalığı olan sarı humma ve sıtma hastalıkları çok fazla sayıda işçinin ölümüne neden olarak 27.500 çalışanın kaybı yaşanır. Dolayısıyla kanalın yapımı durdurulur ve Fransızlar için başarısız bir girişim olur.

4 Mayıs 1904 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri projeyi devralarak yeniden yapım faaliyetlerine başlar. 15 Ağustos 1914 tarihinde ulaşıma açılan kanal toplamda 33 yıla yayılmış bir tamamlanma sürecinden geçer.  Panama 1903 yılında yıllık ödemeler karşılığında kanalın işletme ve denetleme haklarını ABD’ye devretmiştir. Fakat bazı zamanlar gerginlikler, ayaklanmalar yaşanması nedeniyle zaman içerisinde değişikliklere gidilerek 1999 yılında yapılan bir antlaşma aracılığıyla komisyon kurulur ve Panama Kanalı doğrudan bir şekilde Panama’ya devredilir.

 PANAMA KANALI HANGİ İKİ OKYANUSU BİRBİRİNE BAĞLAR?

Panama Kanalı Büyük Okyanus ile Atlas Okyanusu’nu birbirine bağlayan bir yapay kanal daha başka bir deyişle dünyanın en büyük iki su kütlesini birbirine bağlar. Karşılaştığı güçlük ve zorluklara rağmen başarıyla tamamlanan bu mühendislik harika Amerika’nın Avrupa’ya yönelik deniz yolculuklarında büyük bir kolaylık sağlar. Örneğin; bugün New York’tan San Francisco’ya gitmek isteyen bir gemi Horn Burnu rotasında zorunlu olarak kullanması gerekirdi ve bu 22.500 kilometrelik mesafeye tekabül ederken kanalın yapımıyla birlikte mesafe 9.500 kilometreye düşer. Kanalın sağladığı kolaylıklardan sonra Macellan, Drake ve Beagle geçitlerinin önemini azalttığı gibi dünya ticaretinde önemli bir rolü üstlenir.

 PANAMA KANALININ HARİTA ÜZERİNDEKİ YERİ

Panama ülkesi, Orta Amerika’nın en güneyinde bulunan Karayip Denizi ve Pasifik Okyanusu’nun sınırında olan Kosta Rika ve Kolombiya arasındaki bölge içerisinde yer alır. Ülke 7° ve 10°K enlemlerinde ve 77° ve 83°B boylamları arasındaki bölgeye ek olarak 83°’nin batısında da küçük bir alan da sınırlarını belirler. Panama Kanalı ülkeden büyük bir yer kaplamasıyla iki okyanusu birleştiren kilit bir rol üstleniyor. Haritada bulunduğu konumu bir fırsata çevirmesi ile birlikte dünyadaki deniz ticaretinin %5 oranında bu kanal üzerinden gerçekleşir.

Amerika ve Avrupa kıtaları arasında gerçekleşen deniz ticareti diğer geçitlerden daha önemli bir noktaya getirerek ülkeye sağladığı gelirle ciddi ölçüde istihdam sağlar. Panama Kanalı nedeniyle ülkede okyanus aşırı seyahat gemi kullanımlarının yaygın olduğu bilinir. Türkiye’den de İzmir ve İstanbul limanlarından binilebilecek seyahat gemisi aracılığıyla Panama’ya gitme alternatifleri arasında bulunur.

 PANAMA KANALI HANGİ KITADA YER ALIR?

Panama Kanalı Amerika Kıtası’nda yer alır ve Güney Amerika ile Kuzey Amerika’yı birbirinden ayırarak ülkeyi ortadan ikiye böler. 1999 yılı itibariyle ortak komisyon grubu kurularak Panama’ya devredilen kanal yönetimi ile küresel bağlantılara sahip ülkeyi ön plana çıkaran kanal aracılığıyla doğrudan etkiler elde edilir. 2019 raporu sonucunda elde edilen verilerden hareketle ülke hazinesine yaptığı katkı 1.786 milyar dolar kazanç sağladığı hesaplanır ve 160 ülke, 1700 liman ile bağlantılara sahip olduğu yayınlanır. Deniz ticaretinin önde gelen adreslerinden biri olmasıyla 144 ticaret rotasının da geçidi olarak ulusal ekonomiye önemli ölçüde katkı sağlar. 

Panama Kanalı Otoritesi GSYH oranlarını incelediği vakit 104,1 milyar dolar ile global boyuttaki sıralamada 83. Sırada yer almasıyla ülkenin sürdürülebilir refah seviyesini kalkındırma planına hizmet ettiği dile getirilebilir.  Kanaldan geçişin oldukça pahalı olduğu bilindiği üzere ülkeye sağladığı bu gelirle iş gücündeki istihdam sağlamasının aksine sektör dağılımdaki eşitsizlik sebebiyle yine de ülke şartlarının ne kadar iyi olduğu tartışmaya açık bir mesele halinde karşımıza çıkar.

PANAMA KANALININ KAPATILMA SEBEBİ NEDİR?

Panama Kanalı yaşanan şiddetli yağışlar sonucunda kanaldaki su seviyesinin yükselmesi sonucu gemiler için riskli olabilme ihtimaline karşılık kısa bir süreliğine kapatılır. ABD’nin 1989 yılındaki Panama işgalinden bu yana ilk kez kullanımının durdurulması konusu gündeme taşınır. 10 Aralık 2012 yılında yaşanan bu olay geçici olarak hizmete kapatılmış, su seviyesinin normal ve tehlike yaratmadığı bir seviyeye döndüğü noktada aynı şekilde hizmete başlayacağını kanal yetkilileri açıklar. 

PANAMA KANALINA NEDEN KISITLAMA GETİRİLDİ? 

Panama coğrafi konumu nedeniyle dünyanın en yağışlı beşinci ülkelerinden birisi olduğu halde hem bölgesinin hava olayı olan etkili sıcaklar hem de yağış miktarındaki azalması sonucu yaşanan kuraklık Panama Kanalı ile ilgili bazı kararlar ve sınırlamalarla sonuçlanır. Kanaldan günlük geçebilecek gemi sınırlaması 32 gemi olarak belirlenmiştir ve bu da yolculuk sırasındaki deniz taşıtlarının bir trafik oluşturmasına neden olur. Daha başka bir ifadeyle ekolojik açıdan beklenen hava ve su krizlerine yönelik olumsuz koşullar etkisini hissettirmeye başlar. Su seviyesini düzene sokmak amacıyla kanal yetkililerinden Ilya Espino sınırlandırmaların denge sağlanana kadar yani eylül, ekim ve kasım aylarını kapsayabileceğini duyurur.

Hava durumları ve Panama Kanalıyla ilgili gidişatın sonucunda kısıtlama kararının 2024 yılı boyunca uygulanabileceği ile ilgili yetkililer karar alır. Su kriziyle ilgili yaşanan bu olumsuz gelişmeler dünya ticaretinin büyük bir kısmının bu kanal etrafında dönmesi sonucu bazı problemlere yol açar. Ulaşım sağlanması gereken gemiler farklı alternatif yol arıyor, gemilerde taşınacak yük sınırının azaltılabileceği gibi taşınacak ve geçit parasında büyük bir artış yaşanması beklenir.