Koronavirüs pandemisi, yalnızca bir sağlık krizi değil, aynı zamanda dünya ekonomilerini sarsan bir fırtına oldu. Türkiye, bu fırtınadan nasibini alan ülkelerden biri olarak, pandemi sonrası dönemde ekonomik darboğazlarla boğuşuyor. Yüksek enflasyon, döviz kuru dalgalanmaları, artan yaşam maliyetleri ve gelir eşitsizliği, milyonlarca vatandaşı zorlayan gerçekler. Peki, Türkiye bu küresel krizden ne kadar etkilendi ve diğer ülkelerle kıyaslandığında nerede duruyor? Gelin, bu tabloyu yakından inceleyelim.

Türkiye, pandemi öncesi dönemde zaten ekonomik kırılganlıklarla mücadele ediyordu. 2018’deki kur krizi, yüksek enflasyon ve yapısal sorunlar, ekonominin dayanıklılığını sınamıştı. 2020’de pandemi patlak verdiğinde, küresel talepteki çöküş, turizm sektörünün durma noktasına gelmesi ve tedarik zinciri aksaklıkları, Türkiye’yi derinden vurdu. Hükümetin “Ekonomik İstikrar Kalkanı” paketi, vergi ertelemeleri ve kredi destekleriyle nefes aldırmaya çalıştı, ancak bu önlemler kısa vadeli bir pansuman olmaktan öteye gidemedi. 2023’e geldiğimizde, yüzde 70’i aşan enflasyon oranıyla Türkiye, Arjantin’den sonra dünyanın en yüksek ikinci enflasyonuna sahip ülkesi oldu. Döviz rezervlerindeki erime, TL’nin değer kaybı ve Şubat 2023 depremlerinin 148,8 milyar dolarlık yükü, toparlanma umutlarını gölgeledi.

Yine de, Türkiye 2023’te yüzde 4,5’lik bir büyüme kaydederek birçok ülkeyi geride bıraktı. Ancak bu büyüme, yüksek enflasyon ve gelir eşitsizliği nedeniyle halkın cebine yansımadı. Avrupa’da gelir eşitsizliğinin en yüksek olduğu ülke konumundaki Türkiye, Gini katsayısında alarm zilleri çaldırıyor. Peki, bu tablo dünyada nasıl bir yankı buluyor?

Küresel ölçekte, pandemi zengin ve yoksul ülkeler arasındaki uçurumu daha da derinleştirdi. Almanya gibi gelişmiş ekonomiler, GSYİH’nin yüzde 24’üne denk gelen devasa kurtarma paketleriyle toparlanmaya çalışsa da resesyondan kaçamadı. ABD, güçlü mali teşviklerle 2020’deki daralmayı telafi etti, ancak düşük gelirli kesimlerdeki kayıplar kalıcı oldu. Gelişmekte olan ülkelerde ise tablo daha karanlık. Arjantin, yüzde 124’lük hiperenflasyon ve borç kriziyle adeta çöktü. İran, yaptırımların gölgesinde pandeminin ağır darbesiyle sarsıldı. Brezilya ve Meksika, Türkiye’ye benzer şekilde gelir eşitsizliği ve ekonomik durgunlukla mücadele etti, ancak Türkiye’nin enflasyon oranları bu ülkeleri bile geride bıraktı.

Peki, pandemiden en çok hangi ülkeler etkilendi? Ekonomik daralma, enflasyon, yoksulluk artışı ve toparlanma hızını dikkate aldığımızda, sıralama şöyle:

Arjantin: Hiperenflasyon ve borç kriziyle dibe vuran bir ekonomi.

İran: Yaptırımlar ve pandemi, ekonomiyi çöküşe sürükledi.

Türkiye: Yüksek enflasyon, deprem felaketi ve gelir eşitsizliği, toparlanmayı zorlaştırıyor.

Brezilya: Gelir eşitsizliği ve durgunluk, iyileşmeyi yavaşlatıyor.

Meksika: Turizm ve tedarik zinciri sorunları, ekonomiyi zora soktu.

Evet, Türkiye bu listede üçüncü sırada. Arjantin ve İran, daha ağır koşullarla mücadele etse de, Türkiye’nin yüksek enflasyonu ve depremin ek yükü, onu üst sıralara taşıyor. İnsani gelişme endeksinde 45. sırada yer alarak “çok yüksek insani gelişme” kategorisini korusa da, toplumsal cinsiyet eşitsizliği ve gelir dağılımındaki adaletsizlik, bu başarıyı gölgeliyor.

Sonuç olarak, Türkiye pandemi sonrası dönemde güçlü bir büyüme sergilese de, bu büyüme halkın refahına yansımadı. Arjantin, küresel krizin en büyük mağduru olurken, Türkiye, yapısal reformlar ve sürdürülebilir politikalar olmadan bu yükün altından kalkmakta zorlanabilir. Enflasyonu dizginlemek, gelir eşitsizliğini azaltmak ve üretkenliği artırmak, Türkiye’nin bu fırtınadan güçlenerek çıkması için şart. Aksi takdirde, pandemi sonrası toparlanma, sadece rakamlarda kalan bir hikaye olacak.